Zamiast sprzyjać zmianom społecznym i bardziej równemu społeczeństwu, różnice ekonomiczne tylko się zwiększyły (Wilkinson & Pickett, 2018a), wywołując kryzys zdrowia psychicznego (zob. Wilkinson & Pickett, 2018b), podczas gdy zmiana kulturowa sprawiła, że nowe cechy osobowości – które Verhaeghe (2014) określił jako psychopatyczne – stały się nagradzanymi społecznymi wskaźnikami „zdrowia” i „sukcesu”.

Jednocześnie eksplodowała liczba popularnych dzieł fikcyjnych, zarówno w literaturze, jak i w kinie, w których pojawiali się socjopaci. Nie byli oni już przedstawiani jako „źli” socjopaci, ale raczej jako bohaterowie, którzy odgrywali główną rolę w fabule i z którymi publiczność się identyfikowała, sympatyzowała lub nawet stawała po stronie.

Oczywiście nie wszystkie z nich przedstawiają takie postacie w pozytywnym świetle, choć ogromna ich liczba tak. A fakt, że współczesne społeczeństwo tak bardzo zafascynowało się tym tematem, może być, po części, interpretowany jako coś, co może być godne niepokoju.

Jensen pyta (2018):

„czy istnieje związek między tym, że [socjopaci] i tak popularni, a faktem, że badania wykazały, iż w ciągu ostatnich trzydziestu lat – między 1980 a 2011 rokiem – empatia młodych ludzi i studentów college’u spadła o około 50 procent?” (patrz badanie przeprowadzone przez Konrath, O’Brien, & Hsing, 2011).

Argumentując, że produkcje kreatywne są przejawami kulturowego pragnienia, Jensen twierdzi, że coś może stać się popularne tylko wtedy, gdy z powodzeniem odpowiada na nieświadomą potrzebę, z którą identyfikuje się przynajmniej ułamek danego społeczeństwa.

Jeśli socjopata stał się bohaterem naszych czasów, a poziom empatii spadł,

„co to mówi o nas jako ludziach, kolektywnie?” (Jensen, 2018).

Może sugerować, że prospołeczne dyspozycje sprawiedliwości, integracji i solidarności zostały zamienione na antyspołeczny sposób myślenia niepomny na nierówności, wrażliwość, napędzany chciwością i nadmiarem.

Powszechne korzystanie z mediów społecznościowych wygenerowało ponadto typ kultury narcystycznej, która kładzie nacisk na natychmiastową gratyfikację siebie, mnogość i estetykę doświadczeń wizualnych kosztem głębi, trwałości i jakości (kilka z tych kwestii zostanie omówionych w dalszej części artykułu).

Wilkinson błyskotliwie wskazuje (Nesta, 2018) na rozłam, jaki istnieje między sposobem, w jaki ludzie prezentują się online, a tym, jak faktycznie się czują (tj. jak wyglądaliby, gdyby ktoś niepodziewanie zrobił im zdjęcie):

„wszyscy uśmiechnięci i szczęśliwi, a nie bliscy załamania nerwowego, niepokoju i tak dalej, co w rzeczywistości jest bliższe rzeczywistości”.

Żniwo tych społeczno-ekonomicznych przemian było szczególnie odczuwalne na oddziałach psychiatrycznych i w ośrodkach zdrowia psychicznego, które od lat 90. zauważyły drastyczny wzrost zaburzeń osobowości, idących w parze z innymi objawami, takimi jak depresja, samotność, urojenia wielkościowe i lęki (Verhaeghe, 2018).

Innymi słowy, wraz z tym nowym modelem coś, co wcześniej było fundamentalne dla zdrowia psychicznego, zniknęło ze współczesnych relacji społecznych.